Muzeum Tradycji Niepodległościowych kultywuje pamięć o ofiarach nazistowskich obozów przesiedleńczych w Łodzi

Artykuł sponsorowany Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
Muzeum Tradycji Niepodległościowych przywraca pamięć o ofiarach nazistowskich obozów przesiedleńczych w Łodzi

Ślady niemieckiej okupacji w Łodzi z czasem zacierają się w przestrzeni i architekturze miasta, które ciągu niemal 80 lat, które upłynęły od zakończenia wojny przeszło wiele przeobrażeń. Choć miejsca związane z tragicznymi wydarzeniami okupacji zmieniają swój charakter i przeznaczenie, o ofiarach nazistowskiego terroru przypominają pomniki, tablice, zbiorowe i często anonimowe mogiły na łódzkich nekropoliach. Pamięć o nich trwa w miejscach takich jak Stacja Radegast, dawne niemieckie więzienie na Radogoszczu czy byłe niemieckie więzienie dla kobiet przy ul. Gdańskiej 13, których opiekunem jest Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. W 2023 r. Muzeum to realizuje również projekt mający na celu upamiętnienie i upowszechnienie wiedzy o ofiarach zbrodniczego niemieckiego planu przesiedleń i przebudowy demograficznej Europy środkowo-wschodniej, którego logistyczne centrum zlokalizowano w Łodzi.

Jednym z najważniejszych celów agresji Adolfa Hitlera na Polskę we wrześniu 1939 r., a w kolejnych latach zajęcia republik bałtyckich i wojny ze Związkiem Sowieckim, było zdobycie dla narodu niemieckiego przestrzeni życiowej umożliwiającej etniczną, gospodarczą i kulturową ekspansję III Rzeszy. Narzędziem tego planu były masowe wysiedlenia miejscowej ludności oraz kolonizowanie ziem zajmowanych przez Wehrmacht Niemcami z Rzeszy oraz ludnością pochodzenia niemieckiego przesiedlaną (również przymusowo) z terenów Litwy, Estonii, Łotwy, Wołynia, wschodniej Małopolski, Lubelszczyzny, Besarabii, Dobrudży i Bukowiny, Bośni.

Od października 1939 r. za politykę wysiedleń odpowiadał Heinrich Himmler – Komisarz Rzeszy dla Umacniania Niemieckości. Operacje przesiedleńcze były realizowane pod nadzorem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy kierowanego przez Reinharda Heinricha. W kwietniu 1940 r. działalność urzędów ds. wysiedleń skoordynowała Centrala Przesiedleńcza w Poznaniu. Jednak ze względu na korzystne położenie i lokalizację najważniejszych instytucji współpracujących, kluczową rolę w programie odgrywał łódzki oddział Centrali kierowany przez SS-Obersturmbannführera Hermanna Krumey’a. To w Łodzi zlokalizowano obozy przesiedleńcze, do których kierowano Polaków wyrzucanych przemocą z ich mieszkań, domów i gospodarstw. Placówki takie funkcjonowały przy ul. Łąkowej 4, ul. Kopernika 53/55, ul. 28. Pułku Strzelców Kaniowskich 32, ul. Żeligowskiego 41/43, na Radogoszczu przy ul. Zgierskiej 147 oraz w Konstantynowie Łódzkim. W obozach tych, w prymitywnych, zagrażających zdrowiu i życiu warunkach wysiedleńcy oczekiwali tygodniami, a czasem miesiącami na transport do miejsca relokacji. Do 1941 r. z Kraju Warty wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa ponad 280 tys. osób. W całym okresie okupacji kolejne 345 tys. osób przesiedlono w granicach okręgu. Tysiące wysiedleńców wprost z łódzkich obozów kierowano na przymusowe roboty. Kilkanaście tysięcy (główne dzieci i młodzież) odizolowano w ośrodkach germanizacyjnych i poddano wynarodowieniu. Brutalne wysiedlenia, grabież całego majątku pozostawiająca wysiedleńców bez środków do życia, fatalne warunki przetrzymywania, rozprzestrzeniające się choroby zakaźne, głód i niedożywienie zbierały śmiertelne żniwo. Ocenia się, że w łódzkich obozach przesiedleńczych śmierć poniosło ok. 4 000 osób. Większość wśród nich stanowiły dzieci.

O ile w zbiorowej świadomości i pamięci łodzian operacje wysiedleńcze pozostawiły trwały ślad – trudno wskazać rodzinę, której bezpośrednio lub pośrednio nie dotknęła trauma przesiedleń, zaciera się powszechna wiedza o skali tej zbrodni, jej skutkach społecznych i gospodarczych, wreszcie ogromie cierpienia i śmierci, jakie za sobą pociągnęła. Stąd działania podjęte przez Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi z jednej strony mają na celu upowszechnianie prowadzonych w wielu ośrodkach w Polsce wyników badań historycznych w tej tematyce, a z drugiej strony przywracanie pamięci o miejscach, funkcjonujących przecież wciąż w przestrzeni miasta, które były niemymi świadkami tak ogromnych tragedii.

15 czerwca 2023 r. w Willi Ludwika Meyera przy ul. Moniuszki 3 w Łodzi odbędzie się Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt. Tułacze. Wysiedlenia z ziem polskich inkorporowanych do III Rzeszy podczas II wojny światowej. Będzie ona okazją do prezentacji wyników najnowszych badań oraz wymiany doświadczeń pomiędzy historykami, muzealnikami oraz osobami zainteresowanymi tematyką niemieckiej okupacji. Pod koniec roku ukaże się również publikacja podsumowująca wyniki Konferencji.

Tego samego dnia, 15 czerwca 2023 r. o godz. 18.00 w Oddziale Martyrologii Radogoszcz (w miejscu, gdzie w początkowym okresie wojny funkcjonował jeden z obozów Centrali Przesiedleńczej), odbędzie się wernisaż wystawy pt. Mali tułacze z Litzmannstadt. Dzieci wysiedlane przez Centralę Przesiedleńczą w Łodzi w latach 1939-1944. Dramat wysiedleń, piekło obozów i traumę wygnania wystawa ukaże z perspektywy dzieci – najmłodszych ofiar nazistowskiego planu demograficznego.

Jesienią 2023 r. Muzeum za pośrednictwem mediów społecznościowych udostępni cykl webinarów, w czasie których historycy zagadnienia okupacji z różnych ośrodków badawczych przybliżą tematykę celów, narzędzi i konsekwencji polityki narodowościowej III Rzeszy na ziemiach polskich.

Informacji na temat wszystkich wydarzeń organizowanych przez Muzeum w ramach tego projektu można poszukiwać na stronie www.muzeumtradycji.pl oraz pod adresem mailowym: [email protected] i numerem telefonu: 42 620 05 83.

Projekt pn. Obóz przesiedleńczy na Radogoszczu jako przyczynek do badań i popularyzacji wiedzy o wysiedleniach z Łodzi i Kraju Warty realizowany jest w ramach programu „Miejsca Pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju 2023” i dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego oraz ze środków dotacji celowej Urzędu Miasta Łodzi

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Muzeum Tradycji Niepodległościowych kultywuje pamięć o ofiarach nazistowskich obozów przesiedleńczych w Łodzi - Łódź Nasze Miasto

Wróć na piotrkowtrybunalski.naszemiasto.pl Nasze Miasto