Odzyskano cenny obraz fińskiego malarza skradziony z pałacyku w Spale podczas II wojny światowej [ZDJĘCIA]

Zaginiony w czasie II wojny światowej obraz fińskiego malarza Alberta Edelfelta "Pod brzozami / Dzieci w lesie brzozowym nad fiordem Haiko" z 1882 roku trafił do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie dzięki staraniom Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

Obraz pierwotnie należał do rodziny carskiej, z którą Albert Edelfelt – jeden z najważniejszych malarzy fińskich – był blisko związany. Do wybuchu I wojny światowej zdobił rezydencję carską w Spale w dawnym Księstwie Łowickim. W 1914 roku ewakuowano go do Rosji, skąd powrócił do Polski na mocy Traktatu Ryskiego i w 1923 roku wpisany został na inwentarz Państwowych Zbiorów Sztuki. Zapewne aż do początku II wojny światowej dzieło Edelfelta zdobiło letnią rezydencję Prezydenta RP, którą od 1922 był właśnie pałac w Spale. Wojenne losy obrazu pozostają nieznane. W pałacu w Spale w czasie wojny mieściło się Naczelne Dowództwo Wojskowe „Wschód” (Oberost). Kiedy w 1945 roku do miejscowości wkroczyła Armia Czerwona, rezydencja został obrabowana i doszczętnie spalona.

Jak przypuszcza historyk i badacz Spały Michał Słoniewski, podobnie jak działo się to z innymi ruchomościami zrabowanymi przez żołnierzy sowieckich, obraz został sprzedany lub wymieniony z miejscową ludnością za żywność lub alkohol. Dlatego pozostał na terenie województwa łódzkiego.

Obraz Alberta Edelfelta odnaleziony został w 2019 roku przez małżeństwo małżeństwo Katarzyny i Krzysztofa Kaczmarków na strychu drewnianego domu w Łodzi należącego do ich prababci. Prababcia miała je kupić w latach 60. na targu. Przez pewien czas obraz wisiał w domu, a potem trafił na strych. Dzieło było zwinięte w rulon. Stan zachowania obrazu wskazywał na to, że płótno zostało niedbale wycięte z ram i zwinięte, a po jakimś czasie próbowano je rozprostować, nabijając na sztywne podłoże cienkimi gwoździkami bądź pinezkami. Następnie płótno zostało ponownie zwinięte, poprawnie, bo warstwą malarską ku górze i opakowane w szary karton. W tej formie trafiło na strych, gdzie przeleżało wiele lat.

Prywatni posiadacze obrazu dołożyli wszelkich starań, aby zabezpieczyć odnaleziony obraz i ustalić jego pochodzenie. W 2019 roku obraz poddany został profesjonalnej konserwacji. Dzięki wsparciu badaczy udało się odnaleźć dokumenty potwierdzające pochodzenie dzieła z pałacu w Spale. Posiadacze obiektu zdecydowali się nieodpłatnie przekazać obraz do zbiorów publicznych. To jedyne znane dzieło Alberta Edelfelta w polskich muzeach, a prace Edelfelta są cenione na świecie, zwłaszcza w Finlandii i Rosji.

Obraz Alberta Edelfelta jest drugą odzyskaną polską stratą wojenną z pałacu w Spale. W 2017 roku odzyskano obraz Franciszka Mrażka „Na przypiecku” zrabowany w 1940 roku przez żołnierzy niemieckich stacjonujących w Spale. Dzieło to trafiło do zbiorów Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu.

Albert Edelfelt (1854– 1905)
Fiński malarz portrecista, przedstawiciel realizmu, jeden z pierwszych artystów fińskich o międzynarodowej renomie. Urodzony w Parvoo, rozpoczął studia artystyczne w 1869 roku w Szkole Rysunkowej Fińskiego Towarzystwa Artystycznego. W latach 1871–73 był uczniem Adolfa von Beckera. Studiował też malarstwo historii w Akademii Sztuk Pięknych w Antwerpii (1873–74), a następnie w Paryżu w École Nationale des Beaux-Arts u Jean-Léona Gérôme’a (1874–78). W roku 1881 przebywał w Hiszpanii. Zasłynął przede wszystkim jako twórca przedstawień realistycznych i portrecista, tworzył też obrazy o tematyce historycznej i religijnej.