Wyrok w sprawie aktywistów Greenpeace, którzy wyświetlili twarz Morawieckiego na chłodni elektrowni Bełchatów

Bełchatowski sąd uznał, że czwórka aktywistów Greenpeace nie złamała prawa wyświetlając wizerunek premiera na elektrownianej chłodni kominowej. Organizując akcję po prostu korzystali z konstytucyjnego prawa do swobodnego wyrażania swoich poglądów w przestrzeni publicznej. Orzeczenie nie jest prawomocne.

Czwórka aktywistów Greenpeace stanęła przed Sądem Rejonowym w Bełchatowie po tym, jak 13 grudnia 2019 roku około godz. 4.30 na chłodni kominowej bloku energetycznego wyświetlili wizerunek twarzy premiera Mateusza Morawieckiego i opatrzyli go podpisem „Serio?!” i „Srsly?!”.

Akcja nawiązywała do ustaleń z posiedzenia Rady Europy. Państwa Unii Europejskiej porozumiały się bowiem co do kwestii osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Polska nie podpisała się jednak pod tym dokumentem, a działania premiera Mateusza Morawieckiego aktywiści Greenpeace określili jako fiasko.

Kilka godzin po zakończeniu posiedzenia RE, ekolodzy zorganizowali akcję z wizerunkiem premiera na kominie chłodni w roli głównej. Elektrownię Bełchatów wybrali nieprzypadkowo – to największy w Europie emitent gazów cieplarnianych.

Czwórka aktywistów w wieku od 27 do 30 lat wyświetlała wizerunek premiera przez około 15-20 minut z projektora. Wszyscy znajdowali się na terenie pobliskiego, ogólnodostępnego lasu. Gdy służby ochrony kopalni i elektrowni zauważyły obraz na kominie, zamknięto wjazdy na teren obiektów przemysłowych. Zawiadomiono też policję.

Aktywistów Greenpeace zauważono, jak to potem określano w komunikatach korporacyjnych i policyjnych „na gorącym uczynku”, w samochodzie, niedaleko ogrodzenia elektrowni. Mieli przy sobie projektor i agregat prądotwórczy. Policjanci wylegitymowali całą czwórkę (troje aktywistów to mieszkańcy Warszawy, jedna osoba pochodziła z Radomska), wszystkich na miejscu przesłuchano. Nikt nie został zatrzymany, ale sprawa na tym się nie skończyła.

Działaczy Greenpeace obwiniono o popełnienie wykroczenia z art. 63a§1: „Kto umieszcza w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym ogłoszenie, plakat, afisz, apel, ulotkę, napis lub rysunek albo wystawia je na widok publiczny w innym miejscu bez zgody zarządzającego tym miejscem, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny”.

Obwinieni aktywiści zgodnie nie przyznawali się do zarzucanego im czynu. Jednocześnie nie kwestionowali swojej obecności w pobliżu elektrowni. Każdy z działaczy podkreślał, że chciał zaprotestować przeciwko nieprzystąpieniu do pakietu neutralności klimatycznej.

Sąd Rejonowy w Bełchatowie uznał, że nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że wszyscy obwinieni 13 grudnia 2019 roku byli we wspomnianym miejscu i że wszyscy brali udział w wyświetlaniu twarzy premiera. Jednak zdaniem sądu, ich zachowanie trudno traktować jako „istotnie godzące w estetykę miejsca publicznego” i to z dwóch powodów.

Po pierwsze stanowiło wyraz realizacji konstytucyjnego prawa do swobodnego wyrażania swoich poglądów w przestrzeni publicznej. Po drugie – działanie było krótkotrwałe, a do tego w warunkach nocnych, gdzie tak naprawdę poza pracownikami elektrowni nikt tego nie widział. W ocenie sądu nie można uznać, że zachowania obwinionych nie mieściły się w granicach wolności słowa, w debacie prowadzonej w przestrzeni publicznej.

Sąd przywołał też kontekst historyczny. Art. 63a kodeksu wykroczeń (z którego odpowiadali działacze Greenpeace), został wprowadzony do KW sześć dni po formalnym zniesieniu stanu wojennego (28 lipca 1983 roku). Zapis wprowadzono, by uniemożliwić ludziom protestowanie m.in. przez roznoszenie ulotek czy umieszczanie plakatów przeciwko władzy ludowej.

Miał to być instrument ograniczający możliwości działania opozycji demokratycznej, uniemożliwiający to, co dziś gwarantuje obywatelom Konstytucja RP. Jak podkreślał sędzia prowadzący postępowanie, obecnie przepis ten wykorzystywany powinien być przede wszystkim jako instrument do walki z umieszczaniem w przestrzeni publicznej, wbrew woli właścicieli lub zarządców, rozmaitych materiałów reklamowych, handlowych czy promocyjnych. Ma chronić prawo własności, a nie limitować wolność słowa i debaty publicznej.

W uzasadnieniu postanowienia sąd podkreślił także, że wizerunek premiera nie był zniekształcony czy obraźliwy. Tym samym nie można mówić o naruszeniu estetyki bloku elektrowni. Sama akcja miała formę pokojowego, kulturalnego protestu przeciwko polityce polskiego rządu w sprawie klimatu, a obwinieni nie weszli na teren elektrowni tylko wyświetlili hologram z pobliskiego lasu.

Greenpeace wspina się na chłodnię kominową w Elektrowni Bełchatów w 2018 r.